W prawie cywilnym dosyć często wskazywane jest pojęcie siły wyższej. Dotyczy ono także kwestii urlopowych i nowych przepisów istniejących od 2023 roku. Wprowadziły one możliwość zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Kto może skorzystać z takiego rozwiązania? W jakich sytuacjach przysługuje urlop tego typu?
Bez wątpienia dodatkowy urlop jest kwestią, która interesuje każdego pracownika. Może on dotyczyć siły wyższej, czyli niezależnej od woli człowieka - przykładowo wiąże się z działaniem przyrody lub innych czynników zewnętrznych, które nie pozwalają na stawienie się w pracy. Zakres odpowiedzialności w efekcie kształtuje się inaczej niż w razie wywołania szkody przez daną osobę. Raczej nie znajdziemy nigdzie definicji siły wyższej, przy czym doktryna wskazuje ją jako zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, któremu nie można zapobiec. Siła wyższa może zatem odnosić się do sił przyrody, tj. powodzi, suszy, huraganu, zamieci śnieżnej, trzęsienia ziemi. Co ciekawe, w ramach siły wyższej uznaje się także zdarzenia dotyczące siły człowieka na szeroką skalę (np. działania wojenne). Więcej informacji w tym temacie znajdziemy na stronie Poradnik Przedsiębiorcy.
Wszystko to wskazuje, że siła wyższa oddziałuje znacznie na życie człowieka i na prawo pracy. Zaistnienie trudnych okoliczności często sprawia, że pracownik nie może wykonywać obowiązków zawodowych. Ustawodawca zaproponował zatem nowelizację przepisów, wprowadzając nowy urlop pracowniczy, związany z siłą wyższą.
Do tej pory prawo pracy opierało się na różnorodnych urlopach, udzielanych zgodnie z ustaleniami pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Pewnym rodzajem urlopu związanego z nieprzewidzianymi sytuacjami jest także urlop na żądanie. Pracownik ma do niego prawo przez 4 dni na rok kalendarzowy, zgłaszając chęć skorzystania z urlopu na żądanie najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. Ważne jest też to, że nie trzeba wskazywać powodu nieobecności w miejscu pracy. Zazwyczaj jednak takie urlopy dotyczą przykładowo wypadku, choroby, powstania szkody u pracownika lub członka rodziny itp. W efekcie można uznać, że urlop na żądanie jest urlopem związanym z zaistnieniem siły wyższej. Jednakże ustawodawca wprowadził również całkiem nowy urlop, który nie może zastępować urlopu na żądanie! Odnosi się on do pojawianie sią pilnych spraw rodzinnych i wypadków, w których dana osoba musi uczestniczyć. Takie zdarzenia muszą mieć charakter nadzwyczajny, tak aby móc skorzystać z dnia wolnego.
Jakie jest wymiar urlopu w związku z siłą wyższą? W tym wypadku skorzystamy z 2 dni lub 16 godzin urlopu w trakcie roku kalendarzowego. Pracownik sam decyduje, czy chce skorzystać z wolnego w godzinach, czy w dniach. Nowe uprawienie odnosi się także do osób zatrudnionych na część etatu - nie ma tutaj ograniczeń co do wielkości etatu. Urlop z powodu siły wyższej stanowi niejako uzupełnienie urlopu na żądanie, ale go nie zastępuje. Do dyspozycji mamy w tym czasie 50% wynagrodzenia za pracę za każdy dzień urlopu, a w przypadku urlopu na żądanie zachowujemy pełne wynagrodzenie, czyli 100% płacy.
Urlop od siły wyższej jest dostępny nie tylko dla pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Inne grupy zawodowe, które także uzyskały prawo do nowego urlopu, to:
Pamiętajmy o tym, że z takiego urlopu nie skorzystają osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło, zlecenie lub kontraktu B2B. Oczywiście nadal mają oni możliwość poproszenia o dni wolne, jednak pracodawca nie ma obowiązku ich udzielenia. W tym zakresie zawsze trzeba przestrzegać przepisów prawnych, które dosyć często ulegają zmianom i modyfikacjom.
Jak widzimy, urlop od siły wyższej jest nowym rozwiązaniem, z którego skorzystać może szerokie grono pracowników i grup zawodowych. Wszelkie informacje na ten temat znajdują się w aktualnych przepisach z zakresu prawa pracy.
